HARİTALAR Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzeri Elile harita çizimi modülünde sizlere, haritaların oluşturulabilmesi için temel teknik bilgiler, haritacılıkta kullanılan işaret ve semboller, bunların pafta üzerine çizim kuralları verilmiştir. Harita çizim modülünde başarılı olmak ancak ve ancak sizin gayretinize, araştırma ruhunuza bağlıdır. Krokiölçeksiz kabataslak çizimdir, harita değildir. En ayrıntılı haritalar ise planlardır. Harita çizimlerinde neden bozulma olur? 1. Dünya’nın şeklinin geoit olması 2. Gerçek alan ile izdüşümü alan arasındaki fark 3. Ölçek Projeksiyon Sistemleri Harita çizimlerinde meydana gelen bozulmayı en Ölçeksizkabataslak harita çizimlerine ne denir. Kroki. Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark ne kadar fazlaysa yükselti o kadar Küçükalanlara ilişkin detaylı bilgi verir. Okullar, alışve­riş merkezleri, parklar plan ile gösterilirler. Kroki: Bir yerin kuşbakışı görünüşünün belli bir ölçeğe uymadan kabataslak çizimine denir. Ölçeksiz olduklarından harita değildir. Çoğu zaman bir yerin adresini tarif etmek için kullanılır. Dịch Vụ Hỗ Trợ Vay Tiền Nhanh 1s. Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuş bakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır 1. Kuş bakışı olarak çizilmiş olması Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuş bakışı olarak adlandırılır. Haritaların çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur. 2. Ölçekli olması Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Bir başka ifade ile harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara olan oranıdır. a. Kesir ölçek Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan ölçeklerdir. 1/ 1/ 1/ gibi. Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü Çizik Grafik Ölçek Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir. Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe ÇevrilmesiKesir ölçeği, çizgi ölçeğe çevirirken bir birim uzunluğun gerçekte ne kadar olduğunu bulmamız Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır. 3. Bir düzleme aktarılmış olması Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin kendine has geoit bir şekli vardır. Dünya’nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak haritalar çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Daha önce, dünyanın şekli ve sonuçları konusunda bahsettiğimiz gibi, harita çizimlerindeki bozulma ve hataların en temel nedeni dünyanın görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir. Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metotlar geliştirilmiştir. Buna projeksiyon iz düşüm yöntemleri adı verilir. Projeksiyonlar, iz düşüm yükseltinin sıfır metre kabul edilmesi esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde iz düşüm alan ile gerçek alan arasındaki fark iz düşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’ projeksiyon yöntemleri şunlardırSilindirik Projeksiyon Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Brezilya, Peru, Ekvador, Venezuella, Nijerya, Kenya, Tanzanya, Kongo, Endonezya, Malezya, Hindistan…Konik Projeksiyon Orta kuşak ile Kutup dairesi çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Türkiye, Yunanistan, İran, İtalya, İspanya, Fransa, ABD, Japonya, Güney Afrika Cumhuriyeti…Düzlem Ufki Projeksiyon Bu projeksiyon ile elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılır. Kutup noktasını merkez aldığından, kutup bölgesi ve çevresi için uygun olur. Antarktika, Grönland, İsveç, Norveç, Finlandiya, Kanada, Alaska…Düzlem Konik SilindirikHaritada Bulunması Gereken ElemenlarÖlçekÇerçeve ve başlıkYön okuCoğrafi koordinatlarLejant haritanın anahtarıNot Harita türüne göre lejant farklılık ÇeşitleriA. Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar1. İdari ve Siyasi Haritalar Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir. Bu tür haritalarda yer şekilleri pek Beşeri ve Ekonomik Haritalar Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, vb. dağılışını gösteren haritalardır. 3. Fiziki Haritalar Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösteren haritalardır. Renkler, belli bir yer şeklini değil, yükselti ve derinlik basamaklarını Ölçeklerine Göre HaritalarBüyük Ölçekli Haritalara. Plânlar Ölçeği 1/ kadar olan haritalardır. Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir. 1 / 5000 ölçekli plan… Haritaları Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topografik, jeolojik, morfolojik haritalar bu / 2500 ölçekli topografya haritası…Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır – Paydası rakam küçüktür. – Dar alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. – Küçültme oranı azdır. – Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre düzlemde daha fazla yer kaplarlar. – İzohipsler arası yükselti farkı azdır. – Bozulma oranı azdır. 2. Orta Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. 3. Küçük Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar Dünya’nın, kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir bölümünü ve duvar haritaları küçük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır– Paydası büyüktür. – Geniş alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü azdır. – Küçültme oranı fazladır. – Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre düzlem üzerinde daha az yer kaplarlar. – İzohipsler arası yükselti farkı fazladır. – Bozulma-hata oranı fazladır. ÖLÇEK ETKİSİ…ÖLÇEKTEN YARARLANMA Uzunluk Uzaklık ve Alan HesaplamalarıHarita ölçeğinden yararlanarak uzaklık–uzunluk ve alan hesaplamaları Uzunluk/Uzaklık ProblemleriKısaltmalar = Gerçek = Haritadaki UzunlukÖlç. P. = Ölçeğin Paydası a. Gerçek Uzunluk Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. = b. Harita Uzunluğu Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. / Ölçek Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Ölçek= / Alan ProblemleriKısaltmalar; = Gerçek = Haritadaki AlanÖlç. P2 = Ölçeğin Paydasının Karesi a. Gerçek Alan Haritadaki alan ve ölçek verilerek gerçek alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. = x Harita Alanı Gerçek alan ve ölçek verilerek haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. / Ölçek Gerçek alan ile harita alanı verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. Ölçek= / kare kökü alınırÇİZİK ÖLÇEK; harita iki nokta arasındaki kuş uçuşu uzaklığın daha pratik olarak bulunmasını hesaplama Eğim, yükselti basamaklarını gösteren fiziki haritalardan HESAPLAMA… HARİTA BİLGİSİ Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır 1. Kuşbakışı olarak çizilmiş olması Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır. Haritaların çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur. 2. Ölçekli olması Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Bir başka ifade ile harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara olan oranıdır. a. Kesir ölçek Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan ölçeklerdir. 1/500, 1/ 1/ 1/ gibi. Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir. b. Çizik Grafik Ölçek Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir. Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır. 3. Bir düzleme aktarılmış olması Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin kendine has küresel bir şekli vardır. Dünya’nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak haritalar çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Haritalarda görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir. Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metodlar geliştirilmiştir. Buna projeksiyon izdüşüm yöntemleri adı verilir. Projeksiyonlar, izdüşüm Yükseltinin sıfır m. kabul edilmesi esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki fark artar. Türkiye’de, izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’dur. Başlıca projeksiyon yöntemleri şunlardır Silindir Projeksiyon Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Konik Projeksiyon Kutuplar ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Düzlem Ufki Projeksiyon Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılır. HARİTA ÇEŞİTLERİ A. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR 1. İdari ve Siyasi Haritalar Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir. 2. Beşeri ve Ekonomik Haritalar Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, vb. dağılışını gösteren haritalardır. 3. Fiziki Haritalar Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösteren haritalardır. 4. Özel Haritalar Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritaları gibi. B. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 1. Büyük Ölçekli Haritalar a. Plânlar Ölçeği 1/ kadar olan haritalardır. Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir. b. Topoğrafya Haritaları Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topoğrafik, jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir. Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır – Paydası küçüktür. – Dar alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. – Küçültme oranı azdır. – Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre düzlemde daha fazla yer kaplarlar. – İzohipsler arası yükselti farkı azdır. – Bozulma oranı azdır. 2. Orta Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. 3. Küçük Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar Dünya’nın, kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir bölümünü gösterir. Küçük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır – Paydası büyüktür. – Geniş alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü azdır. – Küçültme oranı fazladır. – Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre düzlem üzerinde daha az yer – İzohipsler arası yükselti farkı fazladır. – Bozulma oranı fazladır. HARİTA PROBLEMLERİ 1. Uzunluk Problemleri Kısaltmalar; = Gerçek Uzunluk = Haritadaki Uzunluk Ölç. P. = Ölçeğin Paydası a. Gerçek Uzunluk Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. b. Harita Uzunluğu Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. c. Ölçek Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. 2. Alan Problemleri Kısaltmalar; = Gerçek Alan = Haritadaki Alan Ölç. P2 = Ölçeğin Paydasının Karesi a. Gerçek Alan Haritadaki alan ve ölçek verilerek gerçek alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. b. Harita Alanı Gerçek alan ve ölçek verilerek haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. c. Ölçek Gerçek alan ile harita alanı verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ 1. Renklendirme Yöntemi Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini daha belirgin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir. Renklendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olur Fiziki haritalarda beyaz renkler buzulları ya da kalıcı karları gösterirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır. Renklendirme yöntemi, günümüzde en çok kullanılan yöntemlerdendir. 2. Gölgelendirme Yöntemi Yerşekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre, ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler koyu renkte boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır. 3. Tarama Yöntemi Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yerşekilleri gösterilir. Tarama yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur. Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur. Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir. 4. Kabartma Yöntemi Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek oluşturulan maketleridir. Bu yöntem, yerşekillerinin gerçeğe en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Ancak, kabartma haritaların yapılışı ve taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır. 5. İzohips Eş yükselti Yöntemi Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir. Herhangi bir arazi resmi İzohips haritası İzohipslerin özellikleri şunlardır İç içe kapalı eğrilerdir. Sıfır 0 m izohipsi deniz seviyesinden başlar. Kara ile denizin birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder. Buna kıyı çizgisi adı verilir. İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır. Buralar zirve olarak tanımlanır. İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü belirler. En geniş izohips halkası en alçak yeri, en dar izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir. İki izohips eğrisi birbirini kesmez. Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yükseltileri aynıdır. İzohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir. Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir. Krater, polye, obruk gibi Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek bir izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir. İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına eküidistans izohips aralığı denir. İzohipslerin sık geçtiği deniz kıyılarında kıta sahanlığı şelfi dar, seyrek geçtiği kıyılarda kıta sahanlığı geniştir. Başka bir ifade ile, alçak kıyılarda deniz sığ, yüksek kıyılarda deniz derindir. Deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleşmesi ile elde edilen çizgilere izobat eş derinlik eğrileri denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin başlangıç çizgisidir. İZOHİPS HARİTALARINDA BAZI YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ 1. Boyun Tepe ve sırtlar arasında nispeten alçakta kalan düzlüklerdir. 2. Vadi İzohipslerin zirveye doğru “ Ù ” şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir. Vadi yamacının eğimine göre “ Ù ” şeklindeki girintinin biçimi de değişir. “ Ù ” nin açık ağzı suyun akış yönünü, kapalı kısmı kaynak yönünü gösterir. 3. Sırt İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği sınırdır. 4. Çanak Kapalı Çukur Çevresine göre yükseltisi az olan sahalardır. Çanakların kolaylıkla tanınabilmesi için, eğim yönünde merkezi gösteren bir ok işareti konur. 5. Kıyı Çizgisi Deniz seviyesini gösteren sıfır metre eğrisidir. 6. Delta Akarsuların denize döküldükleri yerlerde denize doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır. HARİTALARDAN YARARLANMA 1. İzohips haritalarından profil çıkarma Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne kesitine profil denir. Profil şu şekilde çıkarılır Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir. Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir. Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur. Şu üç özellik kontrol edilerek profil bulunabilir. aTepe sayısı b Eğim c Yükselti 2. İzobat haritalarından profil çıkarma İzobat haritalarından profil çıkarma işleminde, aynen izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar uygulanır. Bulma İki izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak, yükseltisi bilinen yerden başlamak üzere izohipsleri sayarak, istenilen noktanın yükseltisi bulunabilir. İzohips aralığı sayısının, iki izohips arası yükselti farkına çarpımı, toplam yükseltiyi verir. 4. Yön bulma Haritalar genellikle kuzey – güney istikametinde çizilirler. Bundan yararlanarak yön tayin edilebilir. Ayrıca paralel ve meridyenlerden de yararlanılabilir. Bunun yanında harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda bilgi verir. 5. Eğim bulma Haritalardan yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi ölçülebilir. Herhangi iki noktanın yükselti farkının, yine aynı iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim denir. Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır, Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar. Eğim şu formülle bulunur h = Yükselti farkı L = İki nokta arasındaki yatay uzaklık. Kısa Linki Kopyala Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir. Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır 1. Kuşbakışı olarak çizilmiş olması Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır. Haritaların çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur. 2. Ölçekli olması Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Bir başka ifade ile harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara olan oranıdır. a. Kesir ölçek Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan ölçeklerdir. 1/500, 1/ 1/ 1/ gibi. Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir. b. Çizik Grafik Ölçek Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir. Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır. 3. Bir düzleme aktarılmış olması Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin kendine has küresel bir şekli vardır. Dünya’nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun nedeni, küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı olarak haritalar çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Haritalarda görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir. Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metodlar geliştirilmiştir. Buna projeksiyon izdüşüm yöntemleri adı verilir. Projeksiyonlar, izdüşüm Yükseltinin sıfır m. kabul edilmesi esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki fark artar. Türkiye’de, izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’dur. Başlıca projeksiyon yöntemleri şunlardır Silindir Projeksiyon Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Konik Projeksiyon Kutuplar ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır. Düzlem Ufki Projeksiyon Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılır. HARİTA ÇEŞİTLERİ A. KULLANIM AMAÇLARINA GÖRE HARİTALAR 1. İdari ve Siyasi Haritalar Ülkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir. 2. Beşeri ve Ekonomik Haritalar Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm, vb. dağılışını gösteren haritalardır. 3. Fiziki Haritalar Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılış ve yükseltilerini gösteren haritalardır. 4. Özel Haritalar Belirli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. Jeomorfoloji, meteoroloji, toprak haritaları gibi. B. ÖLÇEKLERİNE GÖRE HARİTALAR 1. Büyük Ölçekli Haritalar a. Plânlar Ölçeği 1/ kadar olan haritalardır. Şehir imar plânları, kadastro haritaları bu türdendir. b. Topoğrafya Haritaları Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. Ulaşım haritaları ile topoğrafik, jeolojik, morfolojik haritalar bu türdendir. Büyük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır – Paydası küçüktür. – Dar alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. – Küçültme oranı azdır. – Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritalara göre düzlemde daha fazla yer kaplarlar. – İzohipsler arası yükselti farkı azdır. – Bozulma oranı azdır. 2. Orta Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ ile 1/ arasında olan haritalardır. 3. Küçük Ölçekli Haritalar Ölçeği 1/ den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar Dünya’nın, kıtaların, ülkelerin tamamını veya bir bölümünü gösterir. Küçük ölçekli haritaların genel özellikleri şunlardır – Paydası büyüktür. – Geniş alanları gösterir. – Ayrıntıyı gösterme gücü azdır. – Küçültme oranı fazladır. – Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritalara göre düzlem üzerinde daha az yer – İzohipsler arası yükselti farkı fazladır. – Bozulma oranı fazladır. HARİTA PROBLEMLERİ 1. Uzunluk Problemleri Kısaltmalar; = Gerçek Uzunluk = Haritadaki Uzunluk Ölç. P. = Ölçeğin Paydası a. Gerçek Uzunluk Harita uzunluğu ile ölçek verilerek gerçek uzunluk sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. b. Harita Uzunluğu Gerçek uzunluk ile ölçek verilerek harita uzunluğu sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. c. Ölçek Gerçek uzunluk ile harita uzunluğu verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. 2. Alan Problemleri Kısaltmalar; = Gerçek Alan = Haritadaki Alan Ölç. P2 = Ölçeğin Paydasının Karesi a. Gerçek Alan Haritadaki alan ve ölçek verilerek gerçek alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. b. Harita Alanı Gerçek alan ve ölçek verilerek haritadaki alan sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. c. Ölçek Gerçek alan ile harita alanı verilerek ölçek sorulduğunda aşağıdaki formül kullanılır. HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ 1. Renklendirme Yöntemi Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini daha belirgin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir. Renklendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olur Fiziki haritalarda beyaz renkler buzulları ya da kalıcı karları gösterirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır. Renklendirme yöntemi, günümüzde en çok kullanılan yöntemlerdendir. 2. Gölgelendirme Yöntemi Yerşekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre, ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler koyu renkte boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır. 3. Tarama Yöntemi Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yerşekilleri gösterilir. Tarama yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur. Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur. Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir. 4. Kabartma Yöntemi Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek oluşturulan maketleridir. Bu yöntem, yerşekillerinin gerçeğe en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Ancak, kabartma haritaların yapılışı ve taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır. 5. İzohips Eş yükselti Yöntemi Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eğrilere izohips eğrileri denir. Herhangi bir arazi resmi İzohips haritası İzohipslerin özellikleri şunlardır İç içe kapalı eğrilerdir. Sıfır 0 m izohipsi deniz seviyesinden başlar. Kara ile denizin birleştiği deniz kıyısını düz bir çizgi halinde takip eder. Buna kıyı çizgisi adı verilir. İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alır. Buralar zirve olarak tanımlanır. İzohipsler yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü belirler. En geniş izohips halkası en alçak yeri, en dar izohips halkası ise en yüksek yeri gösterir. İki izohips eğrisi birbirini kesmez. Birbirini çevrelemeyen komşu iki izohipsin yükseltileri aynıdır. İzohipslerin sıklaştığı yerler eğimin arttığını, seyrekleştiği yerler ise eğimin azaldığını gösterir. Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir. Krater, polye, obruk gibi Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek bir izohipsi çevreler. Ancak çukur yerlerde bunun tersi geçerlidir. İki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkına eküidistans izohips aralığı denir. İzohipslerin sık geçtiği deniz kıyılarında kıta sahanlığı şelfi dar, seyrek geçtiği kıyılarda kıta sahanlığı geniştir. Başka bir ifade ile, alçak kıyılarda deniz sığ, yüksek kıyılarda deniz derindir. Deniz seviyesine göre aynı derinlikteki noktaların birleşmesi ile elde edilen çizgilere izobat eş derinlik eğrileri denir. Kıyı çizgisi, izohips ile izobat eğrilerinin başlangıç çizgisidir. İZOHİPS HARİTALARINDA BAZI YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ 1. Boyun Tepe ve sırtlar arasında nispeten alçakta kalan düzlüklerdir. 2. Vadi İzohipslerin zirveye doğru “ Ù ” şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir. Vadi yamacının eğimine göre “ Ù ” şeklindeki girintinin biçimi de değişir. “ Ù ” nin açık ağzı suyun akış yönünü, kapalı kısmı kaynak yönünü gösterir. 3. Sırt İki yamacın birleştiği, su bölümü çizgisinin geçtiği sınırdır. 4. Çanak Kapalı Çukur Çevresine göre yükseltisi az olan sahalardır. Çanakların kolaylıkla tanınabilmesi için, eğim yönünde merkezi gösteren bir ok işareti konur. 5. Kıyı Çizgisi Deniz seviyesini gösteren sıfır metre eğrisidir. 6. Delta Akarsuların denize döküldükleri yerlerde denize doğru uzanan, üçgen şeklindeki çıkıntılardır. HARİTALARDAN YARARLANMA 1. İzohips haritalarından profil çıkarma Yeryüzü şekillerinin yandan görünüşüne kesitine profil denir. Profil şu şekilde çıkarılır Profili çıkarılacak olan noktaların arasına bir doğru çizilir. Bu doğrunun kestiği izohipslerin yükselti değerleri, alt kısma çizilecek yükselti ölçeği ile kesiştirilir. Kesişen noktalar birleştirildiğinde profil çıkarılmış olur. Şu üç özellik kontrol edilerek profil bulunabilir. aTepe sayısı b Eğim c Yükselti 2. İzobat haritalarından profil çıkarma İzobat haritalarından profil çıkarma işleminde, aynen izohips haritalarından profil çıkarılırken izlenen yollar uygulanır. Bulma İki izohips arasındaki yükselti farkı dikkate alınarak, yükseltisi bilinen yerden başlamak üzere izohipsleri sayarak, istenilen noktanın yükseltisi bulunabilir. İzohips aralığı sayısının, iki izohips arası yükselti farkına çarpımı, toplam yükseltiyi verir. 4. Yön bulma Haritalar genellikle kuzey - güney istikametinde çizilirler. Bundan yararlanarak yön tayin edilebilir. Ayrıca paralel ve meridyenlerden de yararlanılabilir. Bunun yanında harita üzerindeki yön okları da bize bu konuda bilgi verir. 5. Eğim bulma Haritalardan yararlanarak, herhangi bir arazinin eğimi ölçülebilir. Herhangi iki noktanın yükselti farkının, yine aynı iki nokta arasındaki yatay mesafeye oranına eğim denir. Yatay mesafe arttıkça, eğim azalır, Yatay mesafe azaldıkça, eğim artar. Eğim şu formülle bulunur h = Yükselti farkı L = İki nokta arasındaki yatay uzaklık. Kroki ve Plan arasındaki başlıca Farklar; Kroki bir bölgenin veya yerin kuş bakışı görünümünü herhangi bir ölçek birimi kullanmadan kağıda veya dijital ortama aktarılmasına denir, Plan ise bir yerin veya bölgenin kuş bakışı görünümünü ölçekli ve belli bir oranda çizilmesidir, Plan birebir ölçerek yapılan çizimlerdir, Krokide ise birebir olması beklenmez, Kroki bir yerin kabataslak çizilmesi olarak ta bilinir, Haritalar dünyanın bir bölünü veya tamamını gösterebilir, Krokide ölçek yoktur, Planda ölçek vardır, Haritalar, Dünya Haritası, Kıtalar Haritası,Ülkeler haritası, Coğrafi Bölgeler haritası şeklinde isimlendirilir, Planda haritalar büyük ölçekli ve küçük ölçekli haritalar olarak ayrılır, Krokiler basit ve pratik çizimler olmalıdır Detaylı açıklamalar; Plan Çeşitleri olarak genellikle şunlar kullanılırlar, Şehir planı, Yerleşim planı, Alt yapı planı, Doğalgaz planı, Elektrik planı, Bina planları Temel planı ve Kat palanı şeklindedir Bir bölgenin veya alanın kuş bakışı görünümü, bir ölçek kullanılarak düzlem üzerine çizilmesine plan denir, ölçeği 1/1’den 1/ kadar olan haritalara plan adı verilir. Planlar yeryüzünün küçük bir bölümünü detaylı olarak gösteren çizimlerdir. Genelde dar alanların gösteriminde bu yöntem tercih edilir. Kroki, herhangi bir bölgenin veya yerin plansız ve ölçeksiz biçimde kâğıda aktarılmasına denir. Krokiler günlük hayatımızda çok önemli bir yer kaplar, örneğin bilmediğimiz, ancak bulmak istediğimiz bir bölgeye kroki kullanarak ulaşırız. Krokiler basit ve pratik çizimler olmalıdır. Kuşbakışı görünüşü, kabataslak ve ölçeksiz olarak gösterirler. Bunların yanında kendine özgü geoid şekli nedeniyle Dünyamız, hiç bir zaman düzleme tam olarak aktarılamaz. Bu nedenle ancak Dünyanın belirli bölgelerini, çok küçük hatalarla gösterebilen projeksiyonlar ortaya çıkmıştır. Her projeksiyonun bir odak noktası vardır. Bu odak noktası haritası çizilecek ülkenin Dünya üzerindeki yerine bakılarak tespit edilir. Projeksiyonlar haritanın çizim amacına göre seçilirler. Kimi projeksiyonlar alan kimileri açı veya uzunluk korur. Herhangi bir çizimde – Kuşbakışı çizilmiş olma, Ölçek, Düzlem üzerine aktarılma gibi unsurlardan biri eksik ise bu çizim kroki olarak nitelendirilir. MisafirZiyaretçi 25 Eylül 2010 Mesaj 1 Harita ve kroki arasındaki farklar nelerdir ? EN İYİ CEVABI Thé qunstéLa verdi Harita nedir ? Harita belirli bölgenin küçültülerek düz bir yüzeye geçirilmiş çizimidir. Harita türleri 1. Kara haritaları Dünya'nın tümünü ya da bir bölümünü gösterebilir. 2. Gök haritalarında yıldızlar, gezegenler yer alır. 3. Deniz haritalarından okyanus ve denizlerin özellikleri öğrenilir. Kroki Nedir? Harita ve planların ölçeksiz olarak çizilmesidir. Bir yerin kuşbakışı görünüşünün kabataslak küçültülerek kağıt üzerine çizilmesidir. Kroki çizilirken yönlere dikkat edilir. Ölçek yoktur. Krokide herkes tarafından bilinen cadde,sokak ve önemli yapılar belirtilir. Son düzenleyen Safi; 12 Kasım 2017 2327 Thé qunstéLaZiyaretçi 4 Şubat 2011 Mesaj 2 Bu mesaj 'en iyi cevap' seçilmiştir. Harita nedir ? Harita belirli bölgenin küçültülerek düz bir yüzeye geçirilmiş çizimidir. Harita türleri 1. Kara haritaları Dünya'nın tümünü ya da bir bölümünü gösterebilir. 2. Gök haritalarında yıldızlar, gezegenler yer alır. 3. Deniz haritalarından okyanus ve denizlerin özellikleri öğrenilir. Kroki Nedir? Harita ve planların ölçeksiz olarak çizilmesidir. Bir yerin kuşbakışı görünüşünün kabataslak küçültülerek kağıt üzerine çizilmesidir. Kroki çizilirken yönlere dikkat edilir. Ölçek yoktur. Krokide herkes tarafından bilinen cadde,sokak ve önemli yapılar belirtilir. Son düzenleyen Safi; 12 Kasım 2017 2328 MisafirZiyaretçi 21 Ocak 2012 Mesaj 3 kroki bir yerin kuşbakışı ,kabataslak ve ölçüsüz çizimine denir ama harita ölçülü ,küçülterek veya büyülterek bir düzlemin veye kağıt üzerine çizilmesine denir.

harita ile kroki arasındaki fark